جایگاه صنایع خلاق و تجربه خانه‌های خلاق و نوآوری در دنیا
صنایع خلاق 3 درصد از تولید ناخالص داخلی جهان را تشکیل می‌دهند؛ اما این سهم به سرعت در حال تغییر است زیرا اقتصاد خلاق در مقیاس جهانی سالانه 9 درصد و در کشورهای در حال توسعه 12 درصد رشد می‌کند. ارزش بازار جهانی کالاهای خلاقانه از 208 میلیارد دلار در سال 2002 به 509 میلیارد دلار در سال 2015 یعنی 5/2 برابر شده است. همچنین این صنعت دارای افزایش نرخ رشد صادرات بیش از 7 درصد طی 13 سال است. بر اساس پیش‌بینی‌های اخیر، اقتصاد خلاق حدود 10 درصد از تولید ناخالص داخلی جهانی را در سال‌های آینده تأمین خواهد کرد.
ارزش جهانی گردش مالی صنایع خلاق در حدود 2250 میلیارد دلار مطابق تحلیل سازمان ملل در سال 2013 تخمین زده شده است. همین گزارش پیش‌بینی می‌کند اقتصاد خلاق تا سال 2023 با 1000 میلیارد دلار رشد به حدود 3250 میلیارد دلار رسیده و بازارهای نوظهور ایجاد کننده اشتغال به‌طور مستقیم و غیرمستقیم برای جمعیتی حدود 330 میلیون نفر باشند.
خلاقیت و فرهنگ به‌عنوان پشتیبان و زیرساخت گفتگو و تفاهم بین مردم، به‌عنوان توانمندسازی مردم برای به دست گرفتن مالکیت توسعه خود و به عنوان مبنایی برای نوآوری که می‌تواند باعث رشد فراگیر و پایدار شود، شناخته می‌شوند. تلاش‌های دولت‌ها، جامعه مدنی، بخش خصوصی و سازمان‌های بین‌المللی در بعد جدید، اهمیت اقتصاد خلاق را به‌عنوان بخشی از توسعه و رشد جهانی برجسته می‌کند.
اهمیت فرهنگ که ارزش‌های آن از طریق تلاش خلاقانه منتقل می‌شود، در دوران ما اهمیت زیادی دارد. سرمایه‌گذاری تأثیرگذار به ویژه در صنایع خلاق و فرهنگی، روش‌ها و شاخص‌های جدیدی را برای سرمایه‌گذاران و کسب‌وکارها پیشنهاد و ایجاد می‌کند. در این دیدگاه نوین سرمایه‌گذاری در صنایع خلاق تصمیم‌گیری را از صرف درآمدزایی به سمت بهبود زندگی، حفاظت از کره زمین و فرهنگ تغییر می‌دهد.
«خلاق» چیزی است که هم جدید و هم مؤثر است. اصطلاح «اقتصاد خلاق» در مقاله‌ای توسط پیتر کوی در سال 2000 در مورد تحول قریب‌الوقوع اقتصاد جهان از یک اقتصاد صنعتی به اقتصادی که مهم‌ترین نیروی آن «قدرت رو به رشد ایده ها» است، معرفی شد.
جان هاوکینز در سال 2001 در کتاب خود با عنوان اقتصاد خلاق: چگونه مردم از ایده‌ها پول در می‌آورند، اقتصاد خلاق را به‌عنوان شیوه‌ای جدید از ایده، تفکر و اجرا که صنایع تولید، خدمات، خرده‌فروشی و سرگرمی را با تمرکز بر استعداد یا مهارت فردی و هنر، فرهنگ، طراحی و نوآوری احیا می‌کند تشریح کرده است.
منظور از «مرکز خلاق» چیست؟
در طول سال‌ها به یک اصطلاح مبهم تبدیل‌شده است، اما تفسیر ما از یک مرکز خلاق مکانی فیزیکی یا مجازی است که افراد مبتکر در صنایع خلاق و فرهنگی کنار همدیگر کار می‌کنند. تخمین زده می‌شود که 1.2 میلیون نفر از مراکز خلاق در سراسر جهان در فضاهای کاری اشتراکی کار می‌کنند که عموماً از شرکت‌های کوچک و متوسط کوچک و فریلنسرها تشکیل شده‌اند که 85 درصد از اشتغال جهانی و 3.3 میلیون نفر در بریتانیا را تشکیل می‌دهند.
مراکز خلاق از اشکال و اندازه‌های بسیاری تشکیل شده‌اند، از ساختمان‌هایی که متخصصان خلاق و کسب‌وکار را به آزمایشگاه‌های موقت و فضاهای فراغتی که نوآوری‌ها را شعله‌ور می‌سازند و همچنین شبکه‌های آنلاینی که افراد را از طریق برنامه‌های سالانه در رویدادها گرد هم می‌آورند.
هر مرکز خلاق به مانند اثرانگشت منحصر به فرد است، چرا که مدل آن با موقعیت جغرافیایی، بافت فرهنگی، الزامات اجتماعی و مدل مالی منحصر به فرد مشخص می‌شود. مراکز خلاق در نهایت به خانه‌های خلاق برای شرکت‌های کوچک و متوسط تبدیل شده‌اند.
خانه‌های خلاق در قرن گذشته وجود داشته است، اما در ده سال گذشته است که آنها واقعاً به یک اکوسیستم در حال رشد سریع در سراسر جهان تبدیل شده‌اند. در آغاز با فضای بلااستفاده از یک جامعه فرا صنعتی، خانه‌های خلاق در همه شکل‌ها و اندازه‌های رشد کرده‌اند و در ساختارهایی که قبلاً کارخانه‌ها، سازندگان مهمات، ساختمان‌های اداری و ... قرار داشتند، اسکان داده‌شده‌اند و درحالی‌که دنیای فیزیکی خانه‌های خلاق گسترش‌یافته است، دنیای دیجیتال نیز با بسیاری از خانه‌های و نوآوری خلاق مجازی در حال افزایش است.
خانه های خلاق و نوآوری و توسعه پایدار
اقتصادهای خلاق در مقیاس محلی و جهانی برای جوامع و سازمان ها ارزش های اقتصادی و اجتماعی ایجاد می‌کنند. اقتصاد خلاق پتانسیل ایجاد درآمد و مشاغل را در ضمن ترویج محتوی اجتماعی، تنوع فرهنگی و توسعه انسانی دارد.
در حوزه اقتصادهای خلاق انواع مختلفی از فعالیت‌ها در حال توسعه می‌باشند که یکی از این موارد خانه‌های خلاق و نوآوری است. این اصطلاح را می‌توان در متن کلیه فعالیت‌های صنعت خلاق به طور گسترده بررسی کرد. به طور کلی خانه خلاق و نوآوری به عنوان مکان هایی شناخته می‌شوند که فضایی برای کار، مشارکت و بهره‌وری را فراهم می‌کنند. آنها فرصتی را ارائه می‌دهند که مشاغل خرد برای دسترسی به منابع مهمی همچون ابزارها، خدمات تخصصی یا الهام گرفتن از یکدیگر برای کمک به توسعه پروژه‌ها و مشاغل مختلف در کنار یکدیگر قرار بگیرند. خانه‌های خلاق و نوآوری رویکردی جمعی برای رویارویی با حیطه‌های نامشخص اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی و فرآیندهای خلاقیت و نوآوری را ارائه می‌دهند.
خانه های خلاق و نوآوری چراغ راهی برای اقتصاد مناطق دورافتاده
بنابرگزارش Creative HUB Barometer ، خانه های خلاق اکوسیستمی پویا از فضاها و جوامع خلاق که در طی 10 سال گذشته توسعه یافته‌اند و هزاران فعالیت اقتصادی خلاقانه را هدایت و حمایت می‌کنند، اما همواره تا حد زیادی مقبول نیستند و اغلب مورد ارزیابی صحیح قرار نمی‌گیرند. کلمه "هاب" به یک اصطلاح جهانی؛ اما ناملموس و دشوار برای نامیدن خانه های خلاق و نوآوری تبدیل شده است که نشان دهنده گونه‌ها، ابعاد و برنامه‌های مختلف این مراکز است. این گزارش به منظور درک بهتر ارزش‌ها، فرآیندها و انگیزه‌های گوناگون این مراکز تهیه و تنظیم شده است تا بتوان در شرایط بد اقتصادی و سیاسی، هر چه بیشتر اقتصاد خلاقی را که در آن به فعالیت مشغول‌اند را به فعالیت واداشته و از آن حمایت کنند. باعث افتخار است که با پروفسور اندی پرت، پروفسور جان داوی و تیم‌های آنها در دانشگاه سیتی لندن، دانشگاه غرب انگلستان، REACT و Watershed که بیانگر تفکر پویا در عمل و به صورت تئوری هستند، همکاری داشته باشیم. تحقیقات آن ها نشان دهنده‌ی این امر بوده است که خانه‌های خلاق و نوآوری به محلی برای دورکاران و کسب و کارهای خرد برای دورهم جمع شدن و فعالیت تبدیل شده‌اند. آنها چراغ راهی در مناطق فراموش شده شهر هستند که مردم را در فضاهای بلااستفاده جمع می‌کنند و جوامعی را که قبلاً دیده نمی‌شدند را به هم متصل می‌کنند. خانه‌های خلاق نه تنها جوامع مختلفی را شکل می‌دهند، بلکه فرصتی برنامه ریزی شده را نیز ایجاد می‌کنند تا افراد بتوانند به روش هایی که قبلاً ممکن نبوده با هم ارتباط برقرار کنند و همکاری های جدید بین رشته های مختلف، مشارکت های اجتماعی و شیوه‌های کاری جدیدی با هم داشته باشند. شورای بریتانیا در چهار سال گذشته با صدها مرکز در سراسر جهان کار کرده است و برنامه‌های پشتیبانی را با دعوت‌کنندگان و اعضای آنها طرح ریزی کرده است. ما این تحقیق را در پاسخ به درخواست خانه‌های خلاق و ذینفعان آن ها برای درک هرچه بیشتر ارزش‌ها انجام داده‌ایم. امیدواریم که این آموزش ها برای شوراهای شهر و سایر سیاست گذاران مفید واقع شود و همچنین ابزارهای عملی باشد برای خانه های خلاق و نوآوری در جهت شناسایی و استفاده صحیح از دارایی‌ها، به نحوی که بیشترین بهره‌وری را از تأسیس این مراکز ببرند. اگرچه این مطالعه و گزارش بر روی خانه های خلاق در شهرهای بریتانیا متمرکز شده است اما ما معتقدیم که اصول، درک طرح کار منحصر به فرد یک مرکز و ارتباط آن با جامعه خلاق محلی، در همه جا یکسان است و ما آن را به عنوان بخشی از خدمات مستمر خود برای درک بهتر خانه‌های خلاق و منابع آنها در اقتصاد خلاق جهانی ارائه می‌دهیم.
در این گزارش، خانه‌های خلاق و نوآوری را به عنوان روشی برای سازمان‌دهی کار توصیف می‌کند که در ۱۰ سال گذشته در بخش‌های مختلف و سازمان های مختلف تحول یافته است. خانه خلاق و نوآوری به یک ایده همه گیر تبدیل شده است و نشانگر پویایی در گرد هم آوردن استعدادها، رشته ها و مهارت های متنوعی به جهت افزایش نوآوری می‌باشد. سیاست‌گذاران لغت Hub را به عنوان یک واژه عمومی معین کردند که در ترکیب جامع آن از محلی به محل دیگر متفاوت است.
گزارش Creative Hubs که توسط شورای بریتانیا و ADDICT از لیسبون تهیه و تنظیم شده است، خانه های خلاق را به عنوان زیرساخت یا محلی تعریف می‌کند که بخشی از فضای در دسترس خود را برای شبکه سازی، توسعه فرهنگی و تجاری برای سازمان ها و بخش های صنایع خلاق استفاده می‌کنند.
خانه های خلاق وعده دهنده تقویت صنایع خلاق و فرهنگی از طریق جمع کردن یک جامعه محلی از حرفه ای ها، ارتقاء ارزش‌گذاری آنها، ایجاد حس مالکیت و یا افزایش شرایطی برای کارآفرینی هستند. دانشمندان دیگر، مانند Evers، Nordin و (۲۰۱۰) Nienkemper، خانه خلاق را به‌عنوان سیستم نوآوری محلی تعریف می‌کنند که در عین حال حلقه‌ای در شبکه‌های تولید دانش و به اشتراک گذاشتن اتفاقات مختلف هستند.
این فضاها عمدتاً با داشتن شبکه‌های داخلی و خارجی و قابلیت‌های اشتراک دانش مشخص می‌شوند که به‌عنوان محلی برای ملاقات گروه‌های مختلف نیز عمل می‌کنند. خلاصه‌ترین تعریف از خانه خلاق و نوآوری است و آنها را به عنوان محلی برای گرد هم آمدن هنرمندان تعریف می‌کند که باعث ایجاد صنایع خلاق می‌شوند.
Nesta این مراکز را به عنوان فضایی فیزیکی یا مجازی تعریف می‌کند که به طور پایدار از کارآفرینان خلاق و افراد پشتیبانی می‌کند تا مشاغل آنها در کنار هم و با همکاری یکدیگر رونق بگیرد. آنها این‌طور بیان می‌کنند که تعداد خانه های خلاق و نوآوری به سرعت در حال افزایش است و نقش مهمی را در حمایت از جوامع خلاق از طریق فعالیت های گسترده کارآفرینی، تشکیل جلسات، کار سخت و مصمم در سطحی جهانی ایفا می‌کنند. مگان پاول، محقق نِستا این‌طور بیان می‌کند که برخی از خانه ها مربوط به حوزه‌ای خاص، برخی فقط یک فضای فیزیکی، برخی توسعه و مشاوره می‌دهند و برخی دیگر در مشاغلی که با آنها کار می‌کنند درگیر می‌شوند.
بر اساس نظر شورای بریتانیا این مراکز فضایی برای حمایت از شبکه‌سازی، توسعه مشاغل، تعامل جامعه در بخش‌های خلاق، فرهنگی و فناوری می‌باشند. مثال‌ها شامل Incubators (مراکز رشد ایده‌ها)، Accelerators شتاب‌دهنده‌ها، fab-labs (لابراتوار برای ساختن، آموزش و ابداع)، کارگاه‌های هنری و موارد مشابه می‌باشد.